Skip to main content

Συμπτώματα & πρόδρομα συμπτώματα ημικρανίας

Γράφει ο: Δρ. Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD

Η ημικρανία είναι μια χρόνια κατάσταση που εκδηλώνεται με κρίσεις πολύ δυνατού πονοκεφάλου. Εκτός από τα συμπτώματα που υπάρχουν στην διάρκεια των κρίσεων, ένας άνθρωπος με ημικρανία μπορεί να έχει συμπτώματα πριν έρθει η κρίση, που ονομάζονται πρόδρομα συμπτώματα, συμπτώματα αφού φύγει η κρίση, που ονομάζονται οπισθόδρομα συμπτώματα, ενώ κάποιοι άνθρωποι με ημικρανία μπορεί να έχουν συμπτώματα και σε όλη τη διάρκεια του μήνα, ανεξαρτήτως κρίσεων και αυτά ονομάζονται μεσοκριτικά συμπτώματα. 

Συμπτώματα της κρίσης ημικρανίας

Το βασικό σύμπτωμα μια κρίσης ημικρανίας είναι, φυσικά, ο πονοκέφαλος. Ο ημικρανικός πονοκέφαλος μπορεί να εμφανίζεται οπουδήποτε στο κεφάλι. Έτσι, στην ημικρανία μπορεί να υπάρχει πονοκέφαλος στο μέτωπο, πόνος στο πίσω μέρος του κεφαλιού, πόνος στα μάτια ή πίσω από τα μάτια (μερικές φορές σαν τρύπημα), πόνος στους κροτάφους και το πλάι του κεφαλιού (ονομάζεται και πόνος στα μηνίγγια), ακόμη και πονοκέφαλος στον αυχένα ή πόνος στην πλάτη. Ο ημικρανικός πόνος μπορεί να αφορά ένα ή περισσότερα σημεία ταυτόχρονα και μπορεί να επεκτείνεται ή να αλλάζει εντόπιση, τόσο στη διάρκεια μιας κρίσης, τόσο και από την μία κρίση στην άλλη. Θα πρέπει να τονιστεί πως δεν είναι απαραίτητο ο πόνος της ημικρανίας να αφορά το μισό κεφάλι. Η λέξη “ημικρανία” χρησιμοποιήθηκε ήδη από τα αρχαία χρόνια για να περιγράψει την πάθηση, ξέρουμε πια όμως πως ένας στους 3 ημικρανικούς δεν έχει πόνο στο μισό, αλλά έχει ταυτόχρονα και στις δύο πλευρές του κεφαλιού. Πολλοί άνθρωποι με ημικρανία νιώθουν τον πονοκέφαλο σαν ρυθμικό πόνο, σαν να έχει παλμό ή σαν να νιώθουν τους χτύπους της καρδιάς τους μέσα στο κεφάλι. 

Αυτό που είναι καθοριστικό για να διαγνώσουμε ένα πονοκέφαλο ως ημικρανία, είναι τα συμπτώματα που τον συνοδεύουν. Στην ημικρανία ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από μικρού ή μεγάλου βαθμού ενόχληση από το φως, τους ήχους ή και τις μυρωδιές. Κάποιοι ημικρανικοί δεν μπορούν καθόλου να ανεχτούν αυτά τα ερεθίσματα και, αν μπορούν, κλείνονται σε ένα απομονωμένο και σκοτεινό δωμάτιο. Κάποιο άλλοι τα ανέχονται, έστω και με μικρή ή μεγάλη δυσκολία. Γενικά πάντως, τουλάχιστον ένα από τα τρία (φως, φασαρία, μυρωδιές) είναι σχεδόν πάντα δυσάρεστο -λίγο ή πολύ- όταν ο  πονοκέφαλος είναι ημικρανία. Επίσης, πολύ συχνά στην ημικρανία ο πονοκέφαλος συνοδεύεται από ανακατωσούρα στο στομάχι (ναυτία) ή και εμετό, έναν ή πολλούς, αλλά και μερικές φορές από ζάλη ή και ίλιγγο. 

Ο πονοκέφαλος και τα συνοδά συμπτώματα στην ημικρανία μπορεί να διαρκούν, χωρίς σωστή θεραπεία ώρες ή και ημέρες, αν και προφανώς δεν θα έχουν σταθερή ένταση σε όλη τη διάρκεια της κρίσης. Πολλοί άνθρωποι με ημικρανία, λόγω του πονοκεφάλου και των υπολοίπων συμπτωμάτων, αναγκάζονται να απέχουν από εργασία ή και άλλες δραστηριότητες ή τις καταφέρνουν με μεγάλο κόπο. 

Ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων με ημικρανία μπορεί, συνήθως πριν ξεκινήσει ο πονοκέφαλος, να έχει αύρα, δηλαδή συμπτώματα κυρίως από την όραση (λάμψεις ή χάσιμο κομματιού της όρασης). Η οπτική ή οφθαλμική αύρα της ημικρανίας αναλύεται στις σχετικές ενότητες. 

ημικρανια συμπτωματα

Πρόδρομα συμπτώματα της ημικρανίας

Τελικά, η σοκολάτα προκαλεί ημικρανικές κρίσεις ή απλά πολλοί άνθρωποι, ώρες πριν ξεκινήσει η κρίση της ημικρανίας τους, έχουν όρεξη για σοκολάτα;

Ένα από τα ενδιαφέροντα στοιχεία που η επιστημονική έρευνα έχει κατανοήσει σχετικά με την ημικρανία είναι πως μία κρίση μπορεί να ξεκινήσει ώρες πριν την εμφάνιση του πόνου.

Έτσι, όπως η ημικρανική κρίση δεν περιέχει ως μόνο χαρακτηριστικό το άλγος, αλλά και άλλα συμπτώματα (με την φωτοφοβία και ηχοφοβία να είναι κάποια από αυτά), η ημικρανική κρίση δεν ξεκινά με την εμφάνιση του άλγους, αλλά ίσως και πολλές ώρες πριν, με διάφορα άλλα συμπτώματα. Τα πρόδρομα αυτά συμπτώματα δεν υπάρχουν σε όλους τους ασθενείς με ημικρανία ενώ, όταν υπάρχουν, άλλοτε μπορεί να μένουν απαρατήρητα και άλλοτε, λαθεμένα, να θεωρούνται ως εκλυτικοί παράγοντες.

Υπάρχει δηλαδή περίπτωση κάποιος ημικρανικός να έχει ένα σύμπτωμα επειδή έχει ξεκινήσει, μία κρίση, χωρίς να έχει φτάσει στο στάδιο του πόνου, και, λαθεμένα, την επόμενη ημέρα το πρωί που ο πόνος να εκδηλωθεί να θεωρήσει πως το σύμπτωμα που είχε χθες του προκάλεσε την κρίση.

Πολύ συχνά κατά το παρελθόν, αλλά όχι σπάνια ακόμη και σήμερα, ασθενείς και γιατροί “εντοπίζουν” διάφορα συμπτώματα και παράγοντες ως εκλυτικούς ή πυροδοτικούς για την ημικρανία, ενώ πρόκειται για τα αρχικά, πρόδρομα συμπτώματα των κρίσεων.

Μερικά από τα πιο συχνά εμφανιζόμενα πρόδρομα συμπτώματα είναι τα εξής:

Αλλαγές της διάθεσης. Είτε υπερ-ενεργητικότητα και υπερ-δραστηριότητα, είτε κακή διάθεση, κατάθλιψη και τάση για απόσυρση μπορεί να είναι όχι γεγονότα που πυροδοτούν κρίσεις, αλλά αρχικά στάδια κρίσεων, εμφανιζόμενα ως και 2 μέρες πριν εκδηλωθεί ο πόνος. Έτσι το “χθες είχα μεγάλη όρεξη για δουλειές και κουράστηκα υπερβολικά, με αποτέλεσμα να το πληρώσω σήμερα με μια ημικρανία” συχνά δεν ισχύει. Το σωστό θα ήταν “χθες είχα υπερενεργητικότητα γιατί είχε ξεκινήσει μια κρίση ημικρανίας που τελικά σήμερα εκδηλώθηκε και με πόνο στο κεφάλι”.

Όρεξη για φαγητό. Ένα πολύ συχνό πρόδρομο σύμπτωμα της ημικρανίας είναι η όρεξη για φαγητό ή γλυκό.  Πολλοί ημικρανικοί, στα πλαίσια των πρόδρομων συμπτωμάτων έχουν παρατηρήσει μια αυξημένη όρεξη για κάτι γλυκό και-καθόλου περίεργο- μια σοκολάτα είναι μια εύκολη επιλογή. Αν την άλλη μέρα έρθει μια ημικρανία, το να κατηγορηθεί η σοκολάτα είναι ένα λογικό συμπέρασμα, ειδικά εφόσον υπάρχει η ευρύτερα διαδεδομένη άποψη πως η σοκολάτα προκαλεί ημικρανίες. Άτομα που επίμονα και για μήνες αντιστάθηκαν σε αυτές τις παρορμήσεις για γλυκό ή σοκολάτα παρατήρησαν πως οι ημικρανικές κρίσεις έρχονταν ούτως ή άλλως…

Χωρίς αυτό να σημαίνει πως σε κάποιους ανθρώπους με ημικρανία δεν μπορεί η  σοκολάτα να παίζει πυροδοτικό ρόλο, συνολικά μάλλον είναι πιο αθώα από όσο για δεκαετίες πιστεύαμε.

Τελικά, προκαλεί ημικρανίες η σοκολάτα;

Πόνος στον αυχένα, τον λαιμό ή γενικότερη κόπωση.  ‘Ενα “πιάσιμο” στον αυχένα έχει κατηγορηθεί από πολλούς ημικρανικούς ως αιτία των κρίσεων τους. Πιο πιθανό είναι όμως να πρόκειται για πρόδρομο σύμπτωμα.

 Η εμπειρία ημικρανικών που μετά από δοκιμές μασάζ, ειδικών μαξιλαριών και διαφόρων άλλων μεθόδων ανακούφισης του αυχένα εξακολουθούσαν να έχουν κρίσεις λέει πολλά. Ας μην ξεχνάμε πως ο αυχένας και η ράχη συχνά πονούν και κατά τη διάρκεια μιας κρίσης, και μάλιστα έντονα. Παρομοίως, μια γενικότερη κόπωση και ένα αίσθημα εξάντλησης συχνά είναι πρόδρομα σύμπτωμα και όχι αιτία μιας κρίσης ημικρανίας.

Φωτοφοβία, ηχοφοβία, ναυτία, χασμουρητό, υπνηλία. Πολλά από αυτά τα συμπτώματα μπορούν να παρουσιαστούν όχι μόνο στη διάρκεια μιας κρίσης ημικρανίας, αλλά και πολλές ώρες πριν, ως πρόδρομα συμπτώματα. Μπορεί η φωτοφοβία και η ηχοφοβία να μην είναι έντονες, αλλά σίγουρα είναι χαρακτηριστικές. Το ίδιο ισχύει για τα επαναλαμβανόμενα χασμουρητά, που είναι ένα άλλο χαρακτηριστικό πρόδρομο σύμπτωμα, όπως και για μια αναιτιολόγητη υπνηλία. 

Ασφαλώς και τα ενδεχόμενα πρόδρομα συμπτώματα δεν εξαντλούνται στα παραπάνω. Ωστόσο, ο εντοπισμός των πρόδρομων συμπτωμάτων, αν βέβαια αυτά υπάρχουν, μπορεί να είναι πολύ χρήσιμος για κάποιον άνθρωπο με ημικρανία.

Αφενός μπορεί να οδηγήσει σε απενοχοποίηση συμπτωμάτων και συμπεριφορών. Για παράδειγμα, πολλοί ημικρανικοί αποφεύγουν τη σοκολάτα ενώ αυτή δεν αποτελεί εκλυτικό παράγοντα τόσο συχνά όσο αναφέρεται. Ή, άλλοι, κατηγορούν τους εαυτούς τους πως με τη συμπεριφορά τους προκαλούν τις ημικρανίες τους (χαρακτηριστικά: “Χθες κουράστηκα υπερβολικά, είχα υπερδραστηριότητα και σήμερα το πληρώνω”), ενώ η συμπεριφορά αυτή δεν ευθύνεται για την επέλευση της κρίσης, αλλά είναι τμήμα της κρίσης. 

Ακόμη πιο σημαντικό όμως είναι πως ο εντοπισμός των προδρόμων συμπτωμάτων μπορεί να οδηγήσει σε επαγρύπνιση για την επερχόμενη κρίση και, ως εκ τούτου, σε ακόμη πιο έγκαιρη λήψη της σωστής θεραπείας η οποία έτσι θα έχει ακόμη καλύτερο αποτέλεσμα. 

Μεσοκριτικά και οπισθόδρομα συμπτώματα της ημικρανίας

Τα οπισθόδρομα συμπτώματα της ημικρανίας, όταν υπάρχουν, διαρκούν για λίγες ώρες ή μέρες μετά τον τερματισμό μιας κρίσης και μπορεί να μοιάζουν πολύ με τα πρόδρομα συμπτώματα, δηλαδή να περιλαμβάνουν αλλαγές της διάθεσης ή της όρεξης, για παράδειγμα.

Πολύ σημαντικά, επειδή συχνά δεν αναγνωρίζονται σωστά και δεν γίνεται η διάγνωση, είναι τα μεσοκριτικά συμπτώματα της ημικρανίας, δηλαδή συμπτώματα που υπάρχουν διαρκώς, ανεξαρτήτως κρίσεων. Αυτά εμφανίζονται συνήθως σε ανθρώπους με συχνές ή χρόνιες ημικρανίες και μπορεί να είναι συμπτώματα όπως μια αυξημένη ευαισθησία στο φως, τους ήχους ή τις οσμές, συνήθως όχι τόσο έντονη όσο την ώρα μιας κρίσης. Επίσης, έχει θεωρηθεί πως μια κατάσταση συνεχούς διαταραχής της όρασης σαν να βλέπουμε τα τετραγωνάκια σε μια παλιά τηλεόραση ή με σαν να βλέπουμε κουκίδες, που μπορεί να περιγραφεί και ως Visual Snow (οπτικό χιόνι) μπορεί να είναι μεσοκριτικό σύμπτωμα ημικρανίας. Επιπλέον, διαταραχές από το πεπτικό σύστημα, παρατεταμένη ζάλη, κόπωση, αστάθεια, υπνηλία, διαταραχή συγκέντρωσης, άγχος ή κακή ψυχολογική διάθεση έχουν περιγραφεί ως μεσοκριτικά συμπτώματα της ημικρανίας.