Πονοκέφαλος σημαίνει απλά «πόνος στην περιοχή του κεφαλιού». Ιατρικά, αυτό σημαίνει από την περιοχή πάνω από τα μάτια ως και το πίσω μέρος του κρανίου, στην πράξη όμως οποιοσδήποτε πόνος στο πρόσωπο ή το κεφάλι μπορεί να αναφερθεί ως “πονοκέφαλος”. Το ίδιο ακριβώς σημαίνει η λέξη «κεφαλαλγία», η οποία είναι η λέξη που στην ιατρική ορολογία χρησιμοποιείται αντί για τη λέξη «πονοκέφαλος».
Υπάρχουν εκατοντάδες αιτίες που μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Για παράδειγμα, μία ιγμορίτιδα, ένα οφθαλμολογικό πρόβλημα, μία ωτίτιδα, αλλά και πιο σοβαρές καταστάσεις, όπως ένας όγκος του εγκεφάλου ή ένα ανεύρυσμα του εγκεφάλου μπορεί να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Έτσι, στις περιπτώσεις αυτές ο πονοκέφαλος είναι σύμπτωμα μιας υποκείμενης πάθησης. Κάθε τέτοιος πονοκέφαλος, για τον οποίον υπάρχει μία σαφής και αναγνωρίσιμη υποκείμενη αιτία, ονομάζεται δευτεροπαθής πονοκέφαλος. Κάποιοι δευτεροπαθείς πονοκέφαλοι μπορεί να σημαίνουν κίνδυνο για την υγεία ή και τη ζωή του ανθρώπου που τους εμφανίζει (δείτε περισσότερα στις ενότητες Διάγνωση της Ημικρανίας και στο Άλλες κεφαλαλγίες).
Ωστόσο, τις περισσότερες φορές, ένας πονοκέφαλος δεν έχει συγκεκριμένη αιτία που τον προκαλεί. Αυτός ο πονοκέφαλος ονομάζεται πρωτοπαθής πονοκέφαλος (που σημαίνει ακριβώς αυτό, ότι δεν υπάρχει αιτία που τον προκαλεί). Παραδείγματα πρωτοπαθών πονοκεφάλων είναι η Ημικρανία, η Κεφαλαλγία Τύπου Τάσεως και η Αθροιστική Κεφαλαλγία. Οι πρωτοπαθείς πονοκέφαλοι προκαλούν ταλαιπωρία, αλλά πολύ σπάνια είναι επικίνδυνοι για τη ζωή ή την υγεία μας και αποτελούν οι ίδιοι ένα νόσημα (πάθηση) και όχι συμπτώματα μιας πάθησης ή ενός συνδρόμου.
Η εκτίμηση σε ειδικό νευρολόγο ή σε ιατρείο κεφαλαλγίας οδηγεί στη σωστή διάγνωση του τύπου του πονοκεφάλου, μέσα από τη λήψη ιστορικού, την κλινική νευρολογική εξέταση και, όταν και αν χρειάζεται, τη διενέργεια περαιτέρω εξετάσεων, όπως για παράδειγμα αιματολογικών εξετάσεων, μαγνητικής τομογραφίας ή εκτίμησης από ιατρούς άλλων ειδικοτήτων.
Πιθανές αιτίες πονοκεφάλου
- Ημικρανία
- Πονοκέφαλος τάσεως
- Αθροιστική κεφαλαλγία
- Θέματα διατροφής και πρόσληψης νερού
- Κατάχρηση σε καφεΐνη, αλκοόλ ή άλλες ουσίες
- Προβλήματα στον αυχένα
- Προβλήματα στα μάτια, τα αυτιά, τα δόντια, τα ιγμόρεια ή άλλους παραρρίνιους κόλπους
- Προβλήματα στην άρθρωση της γνάθου και τους μυς της μάσησης
- Γενικά παθολογικά προβλήματα υγείας (π.χ. σοβαρή αρρύθμιστη υπέρταση, ρευματολογικά προβλήματα κ.α.)
- Εγκεφαλικά προβλήματα υγείας (όγκοι, ανευρύσματα, αιματώματα κ.α.)
- Οξείες λοιμώξεις (πχ, τα τελευταία χρόνια η λοίμωξη COVID) ή και χρόνιες μεταλοιμώδεις καταστάσεις (για παράδειγμα, πονοκέφαλος post-COVID ή long-COVID.
- Φάρμακα διαφόρων άλλων παθήσεων (πχ ορισμένα καρδιολογικά, ορισμένα ορμονικά και άλλα)
- Παυσίπονα, όταν γίνεται κατάχρηση
- Διαταραχές του ύπνου, όπως η άπνοια
- Πολλές άλλες καταστάσεις
Υπάρχουν, λοιπόν, πάρα πολλές αιτίες που μπορούν να προκαλέσουν πονοκέφαλο. Κάποιες μπορεί να είναι σοβαρές και ίσως, σε κάποιες περιπτώσεις, επικίνδυνες ενώ άλλες είναι καλοήθεις στη φύση τους, αλλά δεν παύουν να προκαλούν σημαντικά προβλήματα στη λειτουργικότητα.
Η παραπάνω λίστα είναι, προφανώς, ενδεικτική. Αν το ιστορικό είναι σχετική μεγάλο (πάνω από 6 μήνες από τότε που ο πονοκέφαλος έχει εμφανιστεί) και η εικόνα τυπική για κάποια καλοήθη κεφαλαλγία (πχ για ημικρανία), η πιθανότητα να υπάρχει κάποια σοβαρή αιτία για τον πονοκέφαλο είναι εξαιρετικά μικρή ως μηδαμινή. Ο ειδικός νευρολόγος, βάση του ιστορικού και μόνο, συνήθως μπορεί να προσανατολιστεί επαρκώς και να κατευθύνει τη διαγνωστική προσέγγιση χωρίς κάθε ασθενής να αναγκάζεται να υποβάλλεται σε εκτεταμένο έλεγχο για όλες τις πιθανές αιτίες πονοκεφάλου.