Μονοκλωνικά αντισώματα στην θεραπεία της ημικρανίας

Γράφει ο: Δρ. Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD

Η ανάγκη για μείωση της συχνότητας, τη διάρκειας και της έντασης των κρίσεων ημικρανίας, αλλά και της μείωσης αναλγητικών φαρμάκων, οδηγεί συχνά στην επιλογή χρήσης μιας προφυλακτικής θεραπείας. Η νέα γενιά φαρμάκων για την ημικρανία είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα και έχει μεγάλες διαφορές από τις παλαιότερες θεραπείες, που συχνά είχαν κάποια σημαντικά μεινεκτήματα (δείτε αναλυτικά στο τέλος της σελίδας αυτής)

Τι είναι τα μονοκλωνικά αντισώματα για την ημικρανία

Πρόκειται για αντισώματα, πανομοιότυπα με αυτά που ο οργανισμός μας συνθέτει για να αντιμετωπίσει ιούς και βακτήρια, που όμως είναι κατασκευασμένα να αδρανοποιούν ένα χημικό μόριο του οργανισμού μας που ονομάζεται CGRP. To CGRP υπάρχει σε όλους τους ανθρώπους, αλλά στους ημικρανικούς παίζει σημαντικό ρόλο στη δημιουργία κρίσεων ημικρανίας, καθώς έχει δράση τόσο στα αγγεία των μηνίγγων, όσο και στο σύστημα του τριδύμου νεύρου. Έτσι, δημιουργήθηκαν με τη βοήθεια σύγχρονης ιατρικής τεχνολογίας τα μονοκλωνικά αντισώματα για την ημικρανία, που εξουδετερώνουν το CGRP ή τον υποδοχέα του. Μάλιστα, η απόλυτα εξειδικευμένη τους δράση, η οποία σε αντίθεση με άλλα μονοκλωνικά αντισώματα που κυκλοφορούν για άλλες παθήσεις δεν αφορά το ανοσοποιητικό, οδήγησε στο πολύ μικρό ποσοστό παρενεργειών, κάτι πολύ σημαντικό όταν η θεραπεία αφορά μία πάθηση όπως η ημικρανία.

Ποια μονοκλωνικά αντισώματα για την ημικρανία κυκλοφορούν στην Ελλάδα

Το πρώτο φάρμακο της κατηγορίας που κυκλοφόρησε έχει την εμπορική ονομασία Aimovig™ και περιέχει το μονοκλωνικό αντίσωμα erenumab. Μάλιστα, οι κλινικές μελέτες του συγκεκριμένου φαρμάκου διεξήχθησαν και στην Ελλάδα και έτσι, με το συγκεκριμένο φάρμακο, υπάρχει εμπειρία σε εξειδικευμένα κέντρα στη χώρα μας από τις αρχές του 2016. To Aimovig χορηγείται κάθε 28 ημέρες, σε μία υποδόρια ένεση με δόση 70mg ή 140mg. 

Το δεύτερο μονοκλωνικό αντίσωμα κυκλοφόρησε στην Ελλάδα τον Ιούνιο του 2020 και ονομάζεται Ajovy™ (μονοκλωνικό αντίσωμα fremanezumab, χορηγείται με μορφή μίας υποδόριας ένεση κάθε μήνα ή τριών ενέσεων, μία φορά κάθε 3 μήνες).

Στα τέλη του 2020 κυκλοφόρησε και στη χώρα μας και το Emgality™ (μονοκλωνικό αντίσωμα galcanezumab, το οποίο χορηγείται χορηγείται μία φορά το μήνα).

Μονοκλωνικά αντισώματα κατά της ημικρανίας- Aimovig, Ajovy, Emgality

Προϋποθέσεις του ΕΟΠΥΥ για να εγκρίνει μονοκλωνικά αντισώματα για την ημικρανία

Από τον Ιούλιο του 2021 το Ajovy βρίσκεται στη θετική λίστα του ΕΟΠΥΥ. Αυτό σημαίνει πως, υπό προϋποθέσεις, μπορεί να συνταγογραφηθεί και αποζημιώνεται 100% (μηδενική συμμετοχή).

Αν και κυκλοφόρησε πρώτο στην Ελλάδα, ήδη από το 2019, το Aimovig βρίσκεται στη θετική λίστα του ΕΟΠΥΥ από τον Φεβρουάριο του 2022  και έτσι, υπό προϋποθέσεις που ζητά ο ΕΟΠΥΥ, είναι συνταγραφείται και αποζημιώνεται κατά 100% (μηδενική συμμετοχή). To Emgality μπήκε σε θετική λίστα του ΕΟΠΥΥ τον Νοέμβριο του 2022. 

Οι προϋποθέσεις που θέτει ο ΕΟΠΥΥ για να εγκρίνει τη χρήση Ajovy, Aimovig ή Emgality είναι οι εξής:

1. Μόνο σε ασθενείς με 8 ή περισσότερες ημέρες με ημικρανία το μήνα.

2. Μόνο εφόσον έχουν αποτύχει όλες οι διαθέσιμες επίσημα εγκεκριμένες θεραπείες, δηλαδή έχουν αποτύχει η τοπιραμάτη (Topamac), η προπρανολόλη (Inderal), η φλουναριζίνη (Sibelium) και, αν πρότειται για χρόνια ημικρανία, αν έχουν αποτύχει 3 κύκλοι βοτουλινικής τοξίνης (Botox). Αποτυχία θεωρείται και αν υπάρχει επίσημη αντένδειξη. 

Εφόσον συντρέχουν και οι δύο παραπάνω προϋποθέσεις, μπορεί να γίνει αίτηση από τον θεράποντα ιατρό σε ένα σύστημα του ΕΟΠΥΥ που ονομάζεται Σύστημα Ηλεκτρονικής Προέγκρισης (ΣΗΠ), το αίτημα αξιολογείται από ελεγκτές ιατρούς και κατόπιν από τη Διοίκηση του ΕΟΠΥΥ και εφόσον ληφθεί έγκριση, το Ajovy, το Emgality ή το Aimovig συνταγραφούνται μέσω της ηλεκτρονικής συνταγογράφησης και παραλαμβάνονται από τους ασθενείς μόνο από φαρμακεία του ΕΟΠΥΥ.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί πως τα μονοκλωνικά αντισώματα Aimovig, Ajovy και Emgality είναι διαθέσιμα και εκτός ΕΟΠΥΥ, για αγορά μέσω ιδιωτικής ασφάλειας ή ιδιωτικά. Σε τέτοια περίπτωση, δεν υφίστανται οι περιορισμοί συχνότητας από 8 ημέρες το μήνα και άνω, αλλά και προηγούμενων αποτυχημένων θεραπειών, που είναι θέμα ΕΟΠΥΥ και μόνο, αφού η επίσημη ένδειξη των φαρμάκων τα αναφέρει ως και πρώτης γραμμής, σε άτομα με 4 ημέρες το μήνα και άνω. Ωστόσο, το υψηλό μηνιαίο κόστος της τάξεως των περίπου ευρώ 450-490 (τιμές Μαρτίου 2022) το μήνα καθιστά την ιδιωτική αγορά ανέφικτη για την πλειονότητα των ασθενών. 

Αποτελεσματικότητα μονοκλωνικών αντισωμάτων στην ημικρανία

Όλα αυτά τα φάρμακα, έχουν δοκιμαστεί σε μια μεγάλη σειρά κλινικών μελετών. Συνοπτικά, είναι αποτελεσματικά σε περιπτώσεις επεισοδιακής ή χρόνιας ημικρανίας, σε ημικρανία με ή χωρίς αύρα, αλλά και σε ειδικές περιπτώσεις όπως ασθενείς με ημικρανία και ιστορικό πολλαπλών αποτυχημένων προηγούμενων θεραπειών ή ασθενείς με κατάχρηση αναλγητικών. Το ποσοστό των ασθενών στους οποίους οι κρίσεις θα μειωθούν τουλάχιστον στο μισό εντός τριών μηνών είναι περίπου 50%, ενώ καθώς η θεραπεία συνεχίζεται, συνήθως οι κρίσεις μειώνονται ακόμη περισσότερο σε συχνότητα, διάρκεια και ένταση. Δεν είναι σπάνιο άνθρωποι με 8, 10 ή και περισσότερες έντονες κρίσεις το μήνα μετά ένα χρόνο θεραπείας να έχουν 2-3 ήπιες κρίσεις το μήνα μόνο, αλλά το αποτέλεσμα σε κάθε μεμονωμένη περίπτωση μπορεί να ποικίλει. Στατιστικά μιλώντας πάντως, οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν κάνει θεραπεία ημικρανίας με μονοκλωνικά αντισώματα δηλώνουν ευχαριστημένοι ή πολύ ευχαριστημένοι.

Θα πρέπει να τονιστεί και να διευκρινιστεί πως, όπως κάθε άλλη ιατρική θεραπεία για την ημικρανία, έτσι και τα μονοκλωνικά αντισώματα δεν είναι μια ριζική θεραπεια. Με άλλα λόγια ανακουφίζουν από την ημικρανία, κάποτε και σε πολύ μεγάλο βαθμό, αλλά δεν μπορούν να "ξεριζώσουν" την ημικρανία, η οποία άλλωστε έχει γενετική βάση. 

Παρενέργειες από τα μονοκλωνικά αντισώματα για την ημικρανία

Στις κλινικές μελέτες, όλα τα φάρμακα της κατηγορίας είχαν ένα χαμηλό ποστοστό παρενεργειών, ενώ λίγοι ήταν οι ασθενείς που διέκοψαν το φάρμακο λόγω κάποιας παρενέργειας. Οι κυριότερες αναφερθείσες ανεπιθύμητες ενέργειες ήταν αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης,  δυσκοιλιότητα, μυϊκοί σπασμοί και κνησμός, ενώ οι περισσότερες αντιδράσεις ήταν ήπιας ή μέτριας σοβαρότητας. Στην κλινικη πραξη και ειδικά στις ΗΠΑ όπου τα φάρμακα αυτά κυκλοφορούν για περισότερο καιρο και πολυ εκτεταμένα, αναφέρονται από ερευνητές και άλλες παρενέργειες όπως άγχος, κατάθλιψη, δυσκοιλιότητα, αίσθημα κόπωσης, τριχόπτωση, πόνος στις αρθρώσεις, ευερεθιστότητα, σεξουαλική δυσκολία, διάρροια, κράμπες, ναυτία και εξανθήματα (Πηγή: CGRP Monoclonal Antibodies for Chronic Migraine Prevention: Evaluation of Adverse Effects Using A Checklist).

Όπως σε κάθε φάρμακο, παλιό ή ακόμη περισσότερο νέο, η ιατρική κοινότητα βρίσκεται σε εγρήγορση και παρατηρεί τυχόν παρενέργειες, ώστε να διαπιστωθεί πλήρως το προφίλ του φαρμάκου.

Τελευταία ενημέρωση του παρόντος άρθρου όσον αφορά αποτελεσματικότητα, ασφάλεια, διαθεσιμότητα στην αγορά και κατάσταση έγκρισης από ασφαλιστικά ταμεία: Απρίλιος 2023.

Δείτε παρακάτω κάποιες πληροφορίες για τα μονοκλωνικά αντισώματα σε αποσπάσματα από τηλεοπτικές εκπομπές ή διαδικτυακά σεμινάρια.

Συγκριτικά: Μειονεκτήματα των παλαιότερων φαρμακευτικών επιλογών για την ημικρανία

Ας θυμηθουμε και τα βασικα μειονεκτήματα των παλαιότερων θεραπειών.

Καταρχάς, δεν είναι εξειδικευμένες θεραπείες για την ημικρανία, αλλά είναι φάρμακα που χρησιμοποιούνταν σε άλλες ενδείξεις, όπως η επιληψία, ο ίλιγγος και η κατάθλιψη και που στην πορεία παρατηρήθηκε πως έχουν αποτέλεσμα και στην ημικρανία. Παρά την τεκμηριωμένη αποτελεσματικότητα και την μεγάλη εμπειρία, σε μια μερίδα ημικρανικών ασθενών υπάρχει επιφύλαξη για τη χρήση φαρμάκων που έχουν και άλλες ενδείξεις. 

Επιπροσθέτως, το ενδεχόμενο των ανεπιθυμήτων ενεργειών, κάνει ορισμένους ασθενείς ακόμη πιο επιφυλακτικούς ή και πλήρως αρνητικούς στη χρήση τους, ενώ και αρκετοί ασθενείς που χρησιμοποίησαν κάποια στιγμή τέτοια φάρμακα αναφέρουν πως τα διέκοψαν λόγω κάποιας παρενέργειας.

Δεν μπορεί επίσης να παραβλεφθεί πως οι κλασσικές φαρμακευτικές θεραπείες δεν είναι αποτελεσματικές σε όλες τις περιπτώσεις- περίπου το 50% όσων τις δοκιμάζουν έχουν σημαντική βελτίωση.

Τέλος, σε περιπτώσεις μακροπρόθεσμης θεραπείας, που συχνά χρειάζεται, η θεραπεία με χάπια συχνά έχει πρακτικές δυσκολίες, καθώς πολλοί ασθενείς δεν τα λαμβάνουν με συνέπεια ή και σταδιακά τα διακόπτουνΤα διεθνή στατιστικά στοιχεία δείχνουν πως για όλους τους παραπάνω λόγους, μόνο περίπου 1 στους 10 ασθενείς που ξεκινά μια φαρμακευτική αγωγή για την ημικρανία τη συνεχίζει μετά από διάστημα ενός έτους. 

Στα γραφήματα που ακολουθούν, φαίνεται πως σημαντικό ποσοστό όσων δοκίμασαν προληπτική αγωγή για ημικρανία με αντικαταθλιπτικά ή αντιεπιληπτικά φάρμακα, δεν έμεινε ικανοποιημένο (Στοιχεία από την έρευνα "Η Ημικρανία στην Ελλάδα 2020" του Συλλόγου Ασθενών με Ημικρανία και Κεφαλαλγία Ελλάδος, όπως παρουσιάστηκαν στα πλαίσια ομιλίας στο 31ο Πανελλήνιο Συνέδριο Νευρολογίας, στις 6 Σεπτεμβρίου 2020).

Βαθμός ικανοποίησης από τις φαρμακευτικές θεραπείες της ημικρανίας

Ιατρείο Κεφαλαλγίας

Λαζαράκη 8 Γλυφάδα 
Μεσογείων 402 Αγ.Παρασκευή

Τηλ. Κέντρο: 210 9681760
Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.

Σκοπός του headaches.gr είναι η παροχή γνώσεων για τους πονοκεφάλους με τρόπο απλό και κατανοητό για όλους και όχι η παροχή εξειδικευμένων και δυσνόητων ιατρικών πληροφοριών.

Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί μας στο Αυτή η διεύθυνση ηλεκτρονικού ταχυδρομείου προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.