Πονοκέφαλος, ζαλάδα και αστάθεια

Ο όρος ζάλη ή ζαλάδα μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να περιγράψει διάφορα συμπτώματα. Έτσι, ως ζαλάδα μπορεί κατά περίπτωση να περιγραφεί:

- αστάθεια, αίσθημα "σαν να είμαι σε βάρκα"

- βάρος ή πίεση στο κεφάλι

- «θολούρα στο κεφάλι» ή μη καθαρή σκέψη

- κακή συγκέντρωση ή και κακή μνήμη

- κακή ή κουρασμένη όραση

- ατονία και εύκολη κούραση

- πίεση ή βάρος στα μάτια

- γενικότερο αίσθημα «δεν νιώθω πως είμαι καλά»

- αίσθημα ήπιας ανακατωσούρας στο στομάχι

- τάση για εμετό

Από την ποικιλομορφία και μόνο των παραπάνω συμπτωμάτων, καταλαβαίνουμε πως δύο άνθρωποι μπορεί να παραπονιούνται για ζαλάδα και να έχουν κάτι εντελώς διαφορετικό! Για αυτό και ο γιατρός θα πρέπει να ζητήσει στον εξεταζόμενο για ζάλη να αναλύσει τι νιώθει και να μην μείνει μόνο στη λέξη "ζαλάδα".

Για τα συμπτώματα αυτά, πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν και τον όρο «ίλιγγος», που όμως σημαίνει κάτι διαφορετικό. Στην σωστή ιατρική ορολογία, ο ίλιγγος είναι ένα σαφές αίσθημα περιστροφής του χώρου ή του ατόμου στο χώρο ή- σε κάποιες περιπτώσεις- αίσθημα «σαν να πέφτω στο κενό από ψηλά». Περισσότερα για το πως εκδηλώνεται ο ίλιγγος δείτε στο σχετικό άρθρο.

Ζαλάδα και αστάθεια, αίσθημα "σαν να είμαι σε βάρκα"

Πολλές φορές η ζαλάδα χαρακτηρίζεται από από αίσθημα αστάθειας, το οποίο συνήθως γίνεται αισθητό και περιγράφεται σαν δυσκολία στην ισορροπία ή ακόμη και με την περιγραφή «σαν να είμαι σε βάρκα" ή «νιώθω σαν μεθυσμένος». Συχνά συνυπάρχει και ατονία. Αυτό το αίσθημα μπορεί να είναι πολύ έντονο, αλλά συνήθως δεν γίνεται αντιληπτό από τους άλλους. Δηλαδη, ο πάσχων νιώθει νιώθει έντονη αστάθεια, αλλά οι γύρω του σπάνια θα τον δουν να παραπατάει. Το  σύμπτωμα μπορεί να είναι πρόσφατο ή χρόνιο και πολες φορές να έχει διακυμάνσεις ή υποτροπές. 

Η ζάλη είναι ένα σύμπτωμα που στις περισσότερες περιπτώσεις παρουσιάζει διακυμάνσεις. Άλλοτε με κάποια αφορμή, όπως κούραση, έλλειψη ύπνου, στρες, αλλαγές καιρού και πολλά άλλα μπορεί να είναι εντονότερο και άλλοτε ηπιότερο, μερικές φορές μάλιστα, ειδικά πάνω σε κάποια ασχολία να υποχωρεί στο παρασκήνιο και να μειώνεται. Η ζαλάδα μπορεί να συνοδεύει έναν πονοκέφαλο, αλλά πολύ συχνά είναι το κυρίαρχο σύμπτωμα. Αν η ζάλη και η αστάθεια είναι κάτι παροδικό και ολιγόωρο, είτε συνοδεύει πονοκέφαλο, είτε αυτή είναι το βασικό σύμπτωμα, συνήθως δεν είναι σημαντικό πρόβλημα. Όταν όμως είναι συχνή, παρατεταμένη καθημερινή, μπορεί να είναι βασανιστική για την φυσιολογική καθημερινότητα ενός ατόμου.

Η ιατρική διερεύνηση για ένα τέτοιο μπορεί να είναι εκτενής και να απαιτεί εξετάσεις αίματος και έλεγχο από νευρολόγο, ΩΡΛ και οφθαλμίατρο. Πριν όμως από όλα αυτά, έχει σημασία το ιστορικό. Ζάλη με διακυμάνσεις, που δεν γίνεται αντιληπτή από τους γύρω, ειδικά αν την ώρα έντονης σωματικης δραστηριότητας υποχωρεί (πχ στην σωματική ασκηση), κατά κανόνα δεν είναι ανησυχητική ή επίκνδυνη. Παρακλινικα, εφόσον αναδειχθεί κάποιο πρόβλημα (για παράδειγμα έλλειψη Β12 ή άλλων σημαντικών βιταμινών στο αίμα ή κάποιο πρόβλημα στην όραση) θα πρέπει να διορθωθεί και - εφόσον οφειλόταν εκεί - τα συμπτώματα θα υποχωρήσουν. Πολλές περιπτώσεις τελικά με ειδικές εξετάσεις μπορεί να διαγνωστούν ως πρόβλημα του λαβυρίνθου, δηλαδή του οργάνου που υπάρχει στο κεφάλι μας και είναι υπεύθυνο για την αίσθηση της ισορροπίας. Η αξονική και μαγνητική τομογραφία κατά κανόνα δεν αναδεικνύουν παθολογικά ευρήματα και πολλές φορές δεν είναι απολύτως απαραίτητες. 

Ζάλη, αστάθεια και αυχενικό πρόβλημα

Σαφώς και σε πολλούς ανθρώπους με τέτοια συμπτώματα ο αυχένας μπορεί να έχει παθολογικά ευρήματα, όμως οι παθήσεις του αυχένα είναι εξαιρετικά κοινές στην εποχή μας. Πάρα πολλοί άνθρωποι έχουν «ευθειασμό» ή άλλα ευρήματα και ιατρικά δεν υπάρχει κάποια λογική σύνδεση με τις παθήσεις του αυχένα και την αίσθηση της ισορροπίας, που βρίσκεται σε άλλο σημείο, υψηλότερα. Ας σκεφτούμε απλά πως συνάνθρωποι μας που είχαν πολύ σημαντική κάκωση αυχένα που τους οδήγησε σε αναπηρία, δεν έχουν ζάλη ή ίλιγγο. Στις περισσότερες περιπτώσεις που μια ζαλάδα αποδίδεται σε ορθοπαιδικά προβλήματα του αυχένα, πρόκειται για ιατρικό λάθος.

Σε κάποιες περιπτώσεις όμως, όλες οι εξετάσεις μπορεί να είναι αρνητικές και η ζαλάδα να παραμένει, καθημερινή και έντονη. Στην περίπτωση αυτή σημαντικό είναι να σκεφτεί κανείς δυο «κρυμμένες» αιτίες. Η πρώτη είναι η ονομαζόμενη αιθουσαία ημικρανία και η δεύτερη είναι η ψυχογενούς αιτιολογίας ζάλη.

Ζαλάδα και αιθουσαία ημικρανία

Για αιθουσαία ημικρανία μπορούμε να μιλήσουμε όταν σε άτομα που υπάρχει ξεκάθαρο ιστορικό ημικρανίας, επεισόδια ζάλης είτε συνοδεύουν την ημικρανία, είτε εμφανίζονται και εκτός κρίσεων ημικρανίας. Σε ακραίες περιπτώσεις, η ζάλη είναι συνεχής. Στην περίπτωση αυτή, θεραπείες που οφελούν και στη χρόνια ημικρανία μπορεί να βοηθήσουν σημαντικά. Είναι εξαιρετικά σημαντικό να τονιστεί πως στην αιθουσαία ημικρανία πρέπει να υπάρχει το ημικρανικό στοιχείο. Άτομα χωρίς ξεκάθαρο ιστορικό ημικρανίας είναι εξαιρετικά απίθανο να πάσχουν από ζάλη, αστάθεια ή ίλιγγο λόγω αιθουσαίας ημικρανίας και η ύπαρξη οικογενειακού ιστορικού ημικρανίας δεν αλλάζει κάτι. Δείτε αναλυτικότερα στοιχεία για την αιθουσαία ημικρανία.