Skip to main content

Πονοκέφαλος: Πότε είναι ανησυχητικός ή επικίνδυνος

Γράφει ο: Δρ. Μιχάλης Βικελής, Νευρολόγος, MSc in Headache Medicine, PhD

Ο πονοκέφαλος από τη φύση του είναι ένα σύμπτωμα που πολλές φορές δημιουργεί ανησυχία.

Σε κάποιες περιπτώσεις ένας έντονος πονοκέφαλος, άλλοτε ένας επίμονος πονοκέφαλος, μερικές φορές ένας πονοκέφαλος με κάποιο καινούργιο χαρακτηριστικό ή ένας πονοκέφαλος που δεν ανταποκρίνεται στα αναλγητικά, μπορεί να προβληματίσουν και να φοβίσουν, και όχι άδικα. Δυστυχώς, σε κάποιες περιπτώσεις, σοβαρές παθήσεις, όπως οι όγκοι ή τα ανευρύσματα του εγκεφάλου μπορεί όντως να εκδηλωθούν με πονοκέφαλο με κάποια από αυτά τα χαρακτηριστικά και έτσι, όχι άδικα, στην εικόνα που έχουμε για τον πονοκέφαλο υπάρχει και αυτή η πολύ ανησυχητική πλευρά.

Βέβαια, θα πρέπει να τονίσουμε πως ο πονοκέφαλος είναι κάτι εξαιρετικά συχνό. Οι περισσότεροι άνθρωποι θα τον νιώσουν ή τον έχουν νιώσει, περιστασιακά ή και συχνά. Και, στην πολύ μεγάλη πλειονότητα τους, οι πονοκέφαλοι είναι αθώοι. Οι περισσότεροι άνθρωποι που έχουν χρόνιους πονοκεφάλους πιθανότητα πάσχουν από ημικρανία ή κεφαλαλγία τάσεως, ενώ και αν κάποιος έχει έναν πρωτοεμφανιζόμενο πονοκέφαλο επίσης πιθανότατα πάσχει από κάποια καλοήθη αιτία και όχι από κάτι σοβαρό.

Πότε όμως είναι ένας πονοκέφαλος ανησυχητικός ή επικίνδυνος; Η αλήθεια είναι πως στο ιστορικό ενός ανθρώπου, μπορεί να υπάρχουν στοιχεία που υποδεικνύουν πως ίσως υπάρχει κάτι ανησυχητικό και πως πρέπει να γίνει έλεγχος. Δηλαδή, το σημαντικότερο στοιχείο στο να θέσει «την υποψία» πως ένας πονοκέφαλος είναι σοβαρό θέμα, προκύπτουν από τα χαρακτηριστικά του, άρα και από την περιγραφή που δίνει κάποιος στο ιστορικό του. Ας δούμε λοιπόν τα χαρακτηριστικά αυτά που δείχνουν πως ο πονοκέφαλος χρειάζεται άμεση ιατρική αξιολόγηση. Τα κυριότερα από τα στοιχεία αυτά, που διεθνώς ονομάζονται «κόκκινες σημαίες» (red flags) για την ύπαρξη ενός σημαντικού προβλήματος είναι τα εξής:

  1. Η απότομη εμφάνιση πολύ έντονου πονοκέφαλου, «σαν χτύπημα στο κεφάλι με σφυρί» ή «σαν κεραυνός». Ένας τέτοιος πονοκέφαλος, ειδικά αν εμφανίζεται για πρώτη φορά και αν αυτό συμβεί κατά τη διάρκεια σωματικής έντασης (εργασία, σεξουαλική επαφή) μπορεί να υποδεικνύει την ρήξη ή μικρορρήξη ενός ανευρύσματος και τη δημιουργία μιας αιμορραγίας μέσα στο κρανίο. Αν αυτό συμβεί, μπορεί να υπάρχει επίσης εμετός ή εμετοί, ενόχληση από το φως, υπνηλία ή και κώμα και άλλα συμπτώματα. Ευτυχώς, σε πολλές περιπτώσεις παρόμοια συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και χωρίς παθολογία.  Ωστόσο, η εμφάνιση μιας έντονης, «κεραυνοβόλου» κεφαλαλγίας είναι επείγουσα κατάσταση και πρέπει να αξιολογηθεί άμεσα από νευρολόγο, για να γίνουν, αν χρειαστεί, αξονική ή μαγνητική τομογραφία και άλλες εξετάσεις.

  2. Η διαρκής, προοδευτική επιδείνωση ενός προϋπάρχοντος ή νεοεμφανιζόμενου πονοκεφάλου. Αν και οι περισσότεροι χρόνιοι πονοκέφαλοι όπως η ημικρανία μπορεί να παρουσιάζουν διακυμάνσεις ή και προοδευτική επιδείνωση σε μια πορεία ετών, η πιο γρήγορη επιδείνωση ενός πονοκεφάλου μπορεί να θέσει υποψίες μήπως οφείλεται σε κάποια σοβαρή αιτία, όπως ένας όγκος του εγκεφάλου ή ένα αιμάτωμα. Η αξιολόγηση από νευρολόγο και ο απεικονιστικός έλεγχος, αν χρειαστεί, μπορεί να λύσουν κάθε διαγνωστικό θέμα και ανησυχία. Για περισσότερες πληροφορίες για το τι χαρακτηριστικά έχει ένας πονοκέφαλος από όγκο του εγκεφάλου και ένας πονοκέφαλος από ανεύρυσμα του εγκεφάλου, βρείτε πληροφορίες στις σχετικές ενότητες του headaches.gr.

  3. Η συνύπαρξη πονοκεφάλου με πυρετό ή με νευρολογικά συμπτώματα. Ο πυρετός, όπως σε κάθε ίωση, μπορεί να προκαλεί πονοκέφαλο, αλλά αυτός συνήθως δεν είναι πάρα πολύ έντονος. Αν υπάρχει πυρετός, ειδικά αν είναι ψηλός, με έντονο πονοκέφαλο, αυτό που ο νευρολόγος πρέπει να αποκλείσει είναι μια μηνηγγίτιδα ή εγκεφαλίτιδα. Στις παθήσεις αυτές συνήθως υπάρχουν και άλλα συμπτώματα που ο γιατρός μπορεί να δει, όπως μια έντονη δυσκαμψία στον αυχένα. Επίσης, η συνύπαρξη ενός πονοκεφάλου με νευρολογικά συμπτώματα όπως ενδεικτικά είναι μούδιασμά ή αδυναμία σε χέρί, πόδι ή σε μία πλευρά του σώματος, αστάθεια βάδισης, ζάλη ή ίλιγγος, υπνηλία ή και λιποθυμία είναι μια επείγουσα κατάσταση και πρέπει να αξιολογηθεί άμεσα.

  4. Πονοκέφαλος στην εγκυμοσύνη ή τη λοχεία. Ένας πονοκέφαλος σε έγγυο ή λεχώνα, ειδικά αν είναι έντονος, νεοεμφανιζόμενος ή αν προοδευτικά χειροτερεύει, πρέπει αξιολογηθεί άμεσα. Η εγκυμοσύνη και η λοχεία είναι περίοδοι της ζωής μιας γυναίκας που οι πονοκέφαλοι συνήθως μειώνονται. Αν και αδιαμφισβήτητα μια γυναίκα σε εγκυμοσύνη ή λοχεία μπορεί να έχει –για παράδειγμα- ημικρανία ή ακόμη και να επιδεινώνονται οι ημικρανίες της, σε περίπτωση πονοκεφάλου έντονου, νεοεμφανιζόμενου (με καινούργια χαρακτηριστικά) και σταδιακά επιδεινούμενου, καταστάσεις όπως η φλεβικές θρομβώσεις του εγκεφάλου, αλλά και η εκλαμψία ή προεκλαμψία, καταστάσεις που απαιτούν άμεσα θεραπεία.

  5. Πονοκέφαλος σε άνθρωπο με βεβαρημένο ιστορικό. Αν ένας άνθρωπος έχει στο ιστορικό του μια πρόσφατη ή ενεργή ασθένεια με νεοπλασία (καρκίνο), κάποιο νόσημα που προκαλεί ανοσοκαταστολή ή λαμβάνει θεραπεία που προκαλεί ανοσοκαταστολή, δηλαδή ανεπαρκή λειτουργία του αμυντικού συστήματος του οργανισμού, κάθε πονοκέφαλος αξιολογείται σχολαστικά καθώς μπορεί να κρύβει μια υποτροπή της αρχικής νόσου ή μια λοίμωξη του εγκεφάλου που είναι πιο πιθανή σε άτομα με ανεπαρκές ανοσοποιητικό σύστημα.

  6. Νεοεμφανιζόμενος πονοκέφαλος σε άτομο άνω των 50 ετών. Οι συχνοί πονοκέφαλοι, όπως η ημικρανία και η κεφαλαλγία τάσεως, συνήθως υποχωρούν μετά τη μέση ηλικία. Κάθε πονοκέφαλος που πρωτοεμφανίζεται μετά τη μέση ηλικία, αλλά και η εμφάνιση νέων χαρακτηριστικών σε άτομο που είχε πονοκεφάλους από παλαιότερα, πρέπει να αξιολογηθεί προσεκτικά από γιατρό, καθώς μπορεί να κρύβει διάφορες ασθένειες. Μια χαρακτηριστική είναι η ονομαζόμενη κροταφική αρτηριίτιδα, μια φλεγμονή των αρτηριών του κρανίου που μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήματα, αλλά που αν διαγνωστεί εγκαίρως είναι αντιμετωπίσιμη. Περισσότερα στοιχεία για τις κεφαλαλγίες στους ηλικιωμένους, στη σχετική ενότητα του ιστοτόπου μας.

  7. Πονοκέφαλος που πυροδοτείται ή επιδεινώνεται με το βήχα, το φτάρνισμα, την αλλαγή στάσης σώματος (σκύψιμο, σήκωμα από το κρεββάτι, ξάπλωμα στο κρεββάτι) ή την σωματική ένταση. Ένας πονοκέφαλος που εμφανίζεται ή εντείνεται με το βήχα ή το φτέρνισμα, με το σκύψιμο, το σήκωμα ή το ξάπλωμα στο κρεββάτι ή με την σωματική ένταση (για παράδειγμα άσκηση ή σεξουαλική επαφή) πρέπει να διερευνάται. Η υποψία είναι πως μπορεί η πίεση που υπάρχει μέσα στο κρανίο, η οποία ονομάζεται ενδοκράνια πίεση και είναι εντελώς διαφορετικό πράγμα από την αρτηριακή μας πίεση, να είναι παθολογικά υψηλή ή χαμηλή. Υπάρχουν διάφορες αιτίες για να συμβεί κάτι τέτοιο, ωστόσο η προσεκτική αξιολόγηση μπορεί να οδηγήσει -με τη βοήθεια και των κατάλληλων εξετάσεων – στη διάγνωση και τη σωστή θεραπεία.

Ως συμπέρασμα, σημαντικό είναι να τονιστεί πως ο πονοκέφαλος είναι ένα εξαιρετικά συχνό σύμπτωμα και ενώ η πλειονότητα που έχει πονοκεφάλους θα έχει ημικρανία, κεφαλαλγία τάσεως ή κάποιον άλλο καλοήθη πονοκέφαλο (για παράδειγμα, στο πλαίσιο μιας απλής ίωσης), υπάρχουν περιπτώσεις που ένας πονοκέφαλος μπορεί να είναι ανησυχητικός ή και επικίνδυνος. Η προσεκτική ιατρική αξιολόγηση θα οδηγήσει στην σωστή διάγνωση και στον αποκλεισμό σοβαρών καταστάσεων.