Η αμιτριπτυλίνη (παλαιότερα: Saroten™, Stelminal™, τώρα υπάρχει μαζί με άλλη δραστική ουσία στο Minitran™, αλλά και σκέτη σε μορφή ιδιοσκευάσματος που παρασκευάζουν ορισμένα φαρμακεία) και η βενλαφαξίνη (Efexor™) είναι τα σημαντικότερα φάρμακα που έχουν μεν αντικαταθλιπτική δράση, αλλά χρησιμοποιούνται και στην προληπτική θεραπεία της ημικρανίας.
Σημαντικό είναι να διευκρινιστεί πως η δράση τους στην ημικρανία είναι άσχετη με την αντικαταθλιπτική τους ιδιότητα. Από τα δεκάδες αντικαταθλιπτικά που κυκλοφορούν, ελάχιστα, όπως αυτά που προαναφέρθηκαν έχουν δράση στην ημικρανία. Δεν είναι δηλαδή θέμα κατηγορίας “Τα αντικαταθλιπτικά βοηθούν στην ημιιρανία” αλλά θέμα ιδιοτήτων ορισμένων ουσιών “Συγκεκριμένα φάρμακα με αντικαταθλιπτική δράση βοηθούν στην ημικρανία”.
Η αμιτριπτυλίνη ανήκει σε μια κατηγορία που ονομάζονται τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά, ενώ η βενλαφαξίνη ανήκει στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης και νοραδρενεναλίνης (συντομογραφία: SNRIs).
Τα φάρμακα λοιπόν αυτά χρησιμοποιούνται και στην προληπτική θεραπεία της ημικρανίας, παρόλο που αρχικά είχαν αναπτυχθεί – προφανώς- για την κατάθλιψη, ανεξάρτητα του αν συνυπάρχει κατάθλιψη ή όχι. Εξάλλου, οι δόσεις των εν λόγω φάρμακων που χρησιμοποιούνται στην ημικρανία είναι γενικά χαμηλότερες εκείνων που χρησιμοποιούνται στην κατάθλιψη. Ωστόσο, αν κάποιος άνθρωπος έχει ημικρανίες και συνυπάρχει κατάθλιψη ή αγχώδης διαταραχή, αυτά τα φάρμακα μπορούν να βοηθήσουν και τις δύο καταστάσεις. Στην περίπτωση αυτή, ενδέχεται να χρειαστούν λίγο υψηλότερες δόσεις.
Αυτά τα φάρμακα λαμβάνονται συνήθως μόνο μία φορά την ημέρα: Οι SNRIs συνήθως μεσημέρι, ενώ τα τρικυκλικά περίπου μία ώρα πριν από το βραδινό ύπνο. Ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα της αμιτριπτυλίνης είναι ότι συμβάλουν στη βελτίωση του ύπνου, καθώς η αϋπνία είναι ένα πολύ κοινό πρόβλημα σε ανθρώπους με ημικρανία, αλλά και ότι προκαλεί μυοχάλαση, άρα οφελεί ανθρώπους που έχουν το βράδυ σφίξιμο στη γνάθο ή και στον αυχένα.
Όπως και με άλλα φάρμακα που χορηγούνται προφυλακτικά στην ημικρανία, η αμυτριπτυλίνη και η βενλαφαξίνη μπορεί να προκαλέσουν ανεπιθύμητες ένεργειες, μεταξύ των οποίων και αύξηση βάρους σε ορισμένα άτομα που τα λαμβάνουν. Ο τρόπος που προκαλούν αύξηση του βάρους φαίνεται να είναι κυρίως μέσω της αύξησης της όρεξης. Είναι λογικό, συνεπώς, το βάρος να παρακολουθείται τακτικά μετά την έναρξη της θεραπείας, ενώ αν κάποιος άνθρωπος που λαμβάνει αμυτριπτυλίνη ή βενλαφαξίνη παρατηρήσει ότι τρώει περισσότερο από το συνηθισμένο, θα πρέπει να ενημερώσει το γιατρό του. Άλλες πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η ξηροστομία και η υπνηλία.
Φαρμακα με αμιτριπτυλίνη
Όπως προαναφέρθηκε, η αμιτριπτυλίνη κυκλοφορούσε παλαιότερα με τα εμπορικά ονόματα Saroten™, Stelminal™, αλλά εδώ και κάποια χρόνια δεν κυκλοφορεί ή κυκλοφορεί περιστασιακά. Ο λόγος για την απόσυρση της είναι καθαρά εμπορικός: ήταν, πια, ένα πολύ φτηνό φάρμακο. Αυτό δημιουργεί μεγάλο πρόβλημα, γιατί είναι μια ουσία με πολλαπλές δράσεις, και πολλοί ασθενείς πραγματικά την χρειάζονται. Ασφαλώς υπάρχει στο Minitran™, αλλά το σκεύασμα αυτό έχει και μια δεύτερη δραστική ουσία με ψυχοδραστικές ιδιότητες, κάτι που προκαλεί ανεπιθύμητες ενέργειες σε ορισμένα άτομα, ενώ πολλοί σκέφτονται , δικαίως, “αφού δεν χρειάζομαι αυτή τη δεύτερη ουσία, γιατί να την λαμβάνω;”. Ευτυχώς, τα τελευταία χρόνια αρκετά φαρμακεία στη χώρα παρασκευάζουν σκέτη αμιτριπτυλίνη, μετά από εισαγωγή της δραστικής ουσίας από το εξωτερικό, και με τη χρήση της βλέπουμε το ίδιο καλό αποτέλεσμα. Στη φωτογραφία παρακάτω, ένα ιδιοσκεύασμα αμιτριπτυλίνης.
Σύμφωνα με τις διεθνείς επιστημονικές συστάσεις (π.χ. Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Νευρολογικών Εταιρειών-European Federation of Neurological Societies) η αμιτριπτυλίνη και η βενλαφαξίνη περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, στα φάρμακα πρώτης ή δεύτερης επιλογής για την προφύλαξη της ημικρανίας. Σε ασθενείς με ημικρανία που θα επισκεφθούν ένα Κέντρο Κεφαλαλγίας είναι αρκετά πιθανό ότι θα τους προταθεί για τη προληπτική θεραπεία της ημικρανίας τους ένα φάρμακο όπως η αμιτριπτυλίνη, ειδικά αν συνυπάρχει κατάθλιψη ή διαταραχή του ύπνου ή η βενλαφαξίνη.
Σε κάθε περίπτωση, η αμιτριπτυλίνη και η βενλαφαξίνη θα πρέπει να λαμβάνονται μόνο μετά από σύσταση γιατρού και υπό ιατρική παρακολούθηση.
Όσον αφορά άλλα αντικαταθλιπτικά φάρμακα όπως τα διάφορα αντικαταθλιπτικά φάρμακα, σιταλοπράμη (Seropram™ και γενόσημα), φλουοξετίνη (Ladose™ και γενόσημα), δουλοξετίνη (Cymbalta™ και γενόσημα) και άλλα, καθώς η βιβλιογραφική τεκμηρίωση για τη δράση τους στην ημικρανία δεν είναι τόσο πλήρης, χρησιμοποιούνται σχετικά λιγότερο και αναφορά σε αυτά γίνεται στην ενότητα “Διάφορα άλλα φάρμακα στην προληπτική θεραπεία της ημικρανίας“.